امروز یکشنبه، ۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۳
نگاهی کوتاه به وضعیت معیشت مردم در دوران پهلوی
۱۳۹۶/۱۱/۲۱
در رژیم گذشته سهم صنعت از تولید ناخالص ملی 18 درصد بود و در مقایسه با سهم بخش خدمات که 35 درصد و سهم نفت که این نیز 35 درصد بود، رقم بالایی نبود، صادرات صنعتی غیرنفتی دو تا سه درصد صادرات ایران را تشکیل میداد و بخش صنعتی تا حد زیادی به مشارکت خارجیان وابسته بود، به گونهای که در صنایع نسبتاً بومی مانند بافندگی نیز 80 درصد به واردات متکی بودند.
در تبلیغات و اقداماتی که اخیراً در داخل و خارج از کشور در حمایت از رژیم شاه صورت میگیرد، اغلب گفته میشود که این رژیم از نظر اقتصادی کارآمد بوده و اوضاع اقتصادی – معیشتی مردم در دوره حاکمیت این رژیم چندان هم نامطلوب نبوده است. از اینرو، برای بررسی صحت این ادعا تلاش میشود تا اوضاع اقتصادی ایران در آن برهه تشریح شود. برای این منظور نیز وضعیت سه بخش کلیدی اقتصاد ایران در آن برهه تشریح میشود:
1- بخش کشاورزی و شبانی: از سال 1332 تا 1357، کشاورزی دچار دگرگونی کیفی عظیمی شد که عمدتاً ناشی از اصلاحات ارضی بود. درواقع، تا سال 1350، در اثر اجرای اصلاحات ارضی، 93 درصد دهقانان سهم بر صاحب زمین شدند، اما موفقیت عملی این طرح از لحاظ منافع مثبت واقعی برای دهقانان عملاً صفر بود؛ زیرا اولاً نیمی از زمینها اصولاً تقسیم نشد، ثانیاً اکثریت دهقانانی که صاحب زمین شدند، زمینهای کوچک و نامرغوبی به دست آوردند و ثالثاً نیمی از خانوارهای روستانشین نیز مشمول قانون اصلاحات ارضی نشدند؛ چون قرارداد سهم بری نبسته بودند. خلاصه اینکه با اجرای اصلاحات ارضی نه تنها سطح زندگی اکثریت مردم روستاها بهتر نشد، بلکه کشور با افت تولید کشاورزی و عقب ماندن آن از نظر سرانه جمعیت مواجه شد. به گونه ای که در سال 1356، 14 درصد نیازهای غذایی کشور از خارج وارد میشد. در این زمینه، کاتوزیان مینویسد که در فاصلهی سالهای 1356-1351، 38 درصد روستائیان سوءتغذیه داشتند و چهار درصد شدیداً سوءتغذیه داشتند.
2- بخش سرمایهداری که شامل صنعت، ساختمان، خدمات، دیوانسالاری دولتی و مشاغل طبقه متوسط بود که در دهه 1350 به صورت بزرگترین وجه تولید در بخش شهری درآمد. در مجموع، از سال های دهه چهل به بعد، نرخ رشد صنعتی ایران قابلتوجه بود، اما این نرخ دستکم از دو جهت گمراهکننده است: اولاً سهم صنعت از تولید ناخالص ملی 18 درصد بود و در مقایسه با سهم بخش خدمات که 35 درصد و سهم نفت که این نیز 35 درصد بود، رقم بالایی نبود. ثانیاً در این دوره، صادرات صنعتی غیرنفتی دو تا سه درصد صادرات ایران را تشکیل میداد که این نیز ناچیز بود. علاوه بر این، بخش صنعتی تا حد زیادی به مشارکت خارجیان وابسته بود، به گونهای که سرمایه خارجی در صنایع جنبه غالب داشت و حتی در صنایع نسبتاً بومی مانند بافندگی جاپایی باز کرده بود. قابل ذکر است که در سال 1357، شرکتهای دارویی 85 تا 100 درصد به واردات اتکا داشتند، شرکتهای شیمیایی 60 تا 100 درصد، بافندگی 80 درصد، بعضی صنایع غذایی 70 درصد و پارهای از مصالح ساختمانی 57 درصد.
نکته مهم در این باره توزیع بسیار ناعادلانه همین میزان صنایع و شرکت ها بود به طوری که تنها 45 خانواده، 85 درصد شرکتها را در کنترل داشتهاند. در همین راستا قابلذکر است که وضعیت کارگران مساعد نبود، به گونهای که در سال 1353، حدود 73 درصد کارگران، کمتر از حداقل دستمزد قانونی مزد میگرفتهاند و اکثریت مردم شهرها به خاطر توزیع نابرابر درآمد، تورم و... زندگی سختی داشتند. در فاصلهی سالهای 1356-1352 رقم تورم سالانه 7/15 درصد بوده که حاصل آن، خنثی شدن افزایش دستمزدها، بالا رفتن قیمت مسکن و مواد غذایی و سختتر شدن زندگی کارگران و طبقههای متوسط در شهرهای بزرگ بود.
3- وجه تولید خردهکالایی: با گسترش تولید سرمایهداری، تولید خردهکالایی بازاری منقبض شد و لطمه دید، اما از بین نرفت، بلکه به حاشیهها رانده شد. در مجموع، در اینجا نیز شرایط مساعد نبود؛ زیرا امنیت شغلی وجود نداشت، وردستها و شاگردها مزد کمی داشتند، بیمهای در کار نبود و روابط پدرمآبانه، امر متداول روز بود. بعد از تشکیل حزب رستاخیز نیز این حزب، اصناف را زیرپوشش اتاق بازرگانی هر شهر قرار داد و بازرگانان غیربازاری را به تصدی آنها گماشت. علاوه بر این، وقتی شهرداری تهران طرح احداث خیابان هشت باندی که از وسط بازار میگذشت را منتشر کرد، با اعتراض بازاریان مواجه شد و در نتیجه، یک مبارزهی جدی با بازار شروع شد که در اثر آن، 200 هزار فروشگاه جریمه نقدی شدند، 23 هزار نفر تبعید شدند و هشت هزار نفر زندانی.
در همین زمینه باید به تودههای محروم و حاشیهای شهر، مهاجران روستایی دهههای 40 و 50 هم اشاره کرد که در سال 1350 حدود سه میلیون نفر بودند که به صورت عمله ساختمانی یا در مشاغل کاذب فعالیت داشتند و یا گرفتار آسیبهای اجتماعی جدی بودند.
*آمارها برگرفته از کتاب «مقاومت شکننده» اثر جان فوران است.
آخرین اخبار
> امام جمعه شهرستان رباط کریم : ملت قدرشناس ایران قدر ایثار و فداکاری نیروهای مسلح و ارتشیان غیرتمند ر
> امام جمعه شهرستان رباط کریم:در جلسات انجمن اولیا و مربیان از کارشناسان زبده استفاده شود
> امام جمعه شهرستان رباط کریم: عملیات «وعده صادق» سیلی محکم ایران به اسراییل و آمریکا بود
> امام جمعه شهرستان رباط کریم:همه تلاش کنیم آنچه که در طول یک ماه رمضان به دست آوردهایم از دست ندهیم
> امام جمعه شهرستان رباط کریم: شورای زکات شهرستان ، مسئول جمع آوری زکات فطریه است
> جلسه شهرستانی هماهنگی مراسم نماز با شکوه عید سعید فطر برگزار شد
> قدس ۱۴۰۳ / راهپیمایی روز جهانی قدس در شهرستان رباط کریم
خطبه ها
> امام جمعه شهرستان رباط کریم:امروز دست آمریکا به خون مردم بیگناه غزه آلوده است
> اسرائیل به آخر خط رسیده و حمله به ساختمان کنسولی ایران در سوریه آخرین دست و پا زدن اوست
> یکی از الزامات تحقق شعار سال، اصلاح سیاستهای ارزی و ثبات در بازار ارز توسط دولت است
> امام جمعه شهرستان رباط کریم:مدیران با تلاش مضاعف در جهت تحقق شعار سال حرکت کنند
> کاری نو و زیبا در نماز جمعه شهرستان رباط کریم/ اهدای گل به نمازگزاران جمعه
> امام جمعه شهرستان رباط کریم؛امروز حل مشکلات اقتصادی و معیشتی مردم در اولویت اول قرار دارد
> باید خیانتهای سران و دولتهای اسلامی به ملت فلسطین با مستندات بیان شود
آخرین مطالب
> بقا بر تقلید میت 21/3/97
> تفسیر سوره ی فلق(بخش اول)
> عدول از مجتهدی به مجتهد دیگر 12/3/97
> مختصری درباره ولادت حضرت زینب سلام الله علیها3/11/96
> راههای اثبات اجتهاد، اعلمیت و به دست آوردن فتوا 1/11/96
> بخش دوم تفسیر سوره ی ناس(تفسیر نور)
> بخش اول تفسیر سوره ی ناس(تفسیر نور)
پیوندها
پیام رسان تلگرام « دفتر امام جمعه رباط کریم »
پایگاه اطلاع رسانی رهبر انقلاب
ستاد نماز جمعه رباط كريم
سایت دفتر نمایندگی شورای سیاستگذاری ائمه جمعه در استان تهران
شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی