امروز پنجشنبه، ۶ اردیبهشت ۱۴۰۳
سالروز شهادت حضرت مسلم بن عقیل
۱۳۹۵/۶/۲۱
مسلم بن عقیل بن ابی طالب (شهادت: ۶۰ق.)، فرزندعقیل بن ابیطالب پسر عموی امام حسین(ع) و سفیر او در کوفه هنگام قیام عاشورا. مسلم، به نمایندگی از امام حسین(ع) به کوفه رفت تا اوضاع آنجا را به امام گزارش کند که اگر کوفیان در دعوت خویش مصرّ و صادقاند، امام به آنجا برود. وی در گزارشی به امام، از آمادگی کوفیان خبر داد. با نصب عبیدالله بن زیاد به حکومت کوفه و ترس و هراس کوفیان از او، آنان به ناگاه از اطراف مسلم پراکنده شدند و سرانجام وی دستگیر و در روز عرفه(سال ۶۰ق) به دستور عبیدالله به شهادت رسید. مسلم در میان شهیدان قیام امام حسین(ع) جایگاه ویژهای نزد شیعیان دارد. شیعیان او را مظهر وفاداری، شجاعت و جوانمردی میدانند. مظلومیت و تنها ماندن او در کوفه، موضوع یکی از روضههای ماه محرم در میان شیعیان است.
نسب و خاندان
تاریخ ولادت مسلم بن عقیل بن ابی طالب روشن نیست. او در نهم ذی حجه سال ۶۰ق در کوفه به شهادت رسید. بر اساس برخی گزارشها، مسلم در هنگام شهادت ۲۸ ساله بود اما پذیرش این روایت خالی از اشکال نیست چرا که سن فرزندان مسلم که در واقعه عاشورا به شهادت رسیدند ۲۷ و ۲۶ سال بیان شده است.[۱] برخی با توجه به روایات حضور او در فتوحات و نیز نبرد صفین، سن او را در هنگام شهادتش، بیش از ۵۰ سال دانستهاند.[۲] قبر مسلم در کوفه در قسمت شرقی مسجد کوفه قرار دارد.[۳]
پدر وی، عقیل فرزند ابوطالب از نسبشناسان[۴] قریش و فصحای عرب[۵] بود. مادرش بنابر روایتی از زنان نبطی و از خاندان «فرزندا» بود[۶] و بنابر روایاتی دیگر کنیزی بود به نام علیه (و بنابر روایتی حلیه[۷]) که عقیل او را از شام خریده بود.[۸] چهره مسلم بن عقیل شباهت زیادی به پیامبر داشت.[۹] برخی از منابع او را شجاعترین و نیرومندترین فرزندان عقیل معرفی کردهاند.[۱۰]
همسر و فرزندان
نوشتار اصلی: طفلان مسلم
منابع تاریخی درباره تعداد فرزندان مسلم اختلاف نظر دارند. نام تعدادی از فرزندان وی در زمره شهدای کربلا یاد شده است.از آن میان شهادت عبدالله بن مسلم و محمد بن مسلم در کربلا در منابع کهن ثبت شده است.[۱۱] در گزارشهای ضعیفتر که در منابع متاخر ثبت شده، نام تعداد دیگری از فرزندان مسلم بن عقیل، از جمله عون، مسلم، عبیدالله، جعفر و احمد نیز در شمار شهدای کربلا آمده است.[۱۲] برخی منابع تاریخی از تعدادی از فرزندان مسلم با نامهای ابراهیم، عبدالعزیز، علی، مسلم[۱۳] و دختری به نام حمیده یا ام حمیده[۱۴][۱۵] یاد کردهاند.
بنابر تصریح منابع، مادر عبدالله بن مسلم، رقیه دختر امام علی(ع) بوده و از این رو مسلم بن عقیل داماد امام علی(ع) بوده است.[۱۶] کنیه رقیه ام کلثوم میباشد. [۱۷]
بر اساس برخی روایات مادر عبدالله و علی، رقیه و مادر "مسلم بن مسلم" زنی از طایفه بنی عامر بن صعصعه بوده است.[۱۸]
در برخی منابع، از دو طفل مسلم یاد شده که پس از شهادت امام حسین(ع) اسیر و به دستور عبیدالله بن زیاد در کوفه زندانی شده و پس از گریختن از زندان به شهادت رسیدهاند.[۱۹]
وقایع زندگی
درباره زندگی مسلم بن عقیل تا پیش از زمانی که از سوی امام حسین(ع) به کوفه رفت آگاهی بسیار اندک و گزارشهای پراکندهای وجود دارد.
شرکت در فتوحات افریقا: از جمله وقایع زندگی مسلم که در برخی منابع تاریخی ثبت شده است، حضور او در فتوحات شمال افریقا در سال ۲۱ هجری است. مسلم بن عقیل همراه با تعدادی از برادران خود از جمله جعفر و علی در فتح شهر بهنساء شرکت داشت.[۲۰]
حضور در جنگ صفین:از دیگر وقایع زندگی مسلم، حضور او در جنگ صفین است که در برخی منابع تاریخی ثبت شده است.[۲۱]
نمایندگی امام حسین(ع) در کوفه
هنگام خروج امام حسین(ع) از مدینه به سوی مکه، مسلم بن عقیل یکی از همراهان او بود. پس از اینکه نامههای مردم کوفه به امام رسید، وی مسلم را به کوفه فرستاد تا اوضاع و شرایط آن شهر را بررسی کند و درباره درستی ادعای کوفیان مبنی بر کثرت پیروان امام(ع)، اطمینان یابد و به امام گزارش کند.[۲۲] بنابر برخی روایات، امام حسین(ع)، قیس بن مسهر صیداوی، عمارة بن عبد سلولی و عبدالرحمان بن عبدالله ارحبی را نیز به همراه مسلم بن عقیل، به کوفه فرستاد.[۲۳]
آغاز حرکت و گرفتاری در راه
مسلم بن عقیل در نیمه ماه رمضان سال ۶۰ از مکه خارج شد[۲۴] و ابتدا به مدینه رفت و از آنجا همراه با دو راهنما، از بیراهه به سوی کوفه رهسپار شد که به نظر میرسد برای مخفی ماندن حرکتش به کوفه بوده است. آنها در بیابان راه را گمکردند و دچار بیآبی و تشنگی شدند. در این واقعه دو راهنما درگذشتند و خود مسلم نجات پیدا کرد و خود را به آبادیای رساند و پیکی را نزد امام حسین(ع) فرستاد و واقعه را شرح داد و با اشاره به اینکه این پیش آمد را به فال بد گرفته، از ایشان خواست که او را از ادامه راه منصرف کند اما امام دستور به ادامه راه داد.[۲۵]
مسلم در کوفه
مسلم در پنجم شوال به کوفه رسید[۲۶] و در خانه مختار بن ابی عبیده،[۲۷] و بنابر برخی روایات در خانه مسلم بن عوسجه ساکن شد.[۲۸] شیعیان به محل اقامت مسلم رفت و آمد میکردند و مسلم نامه امام حسین(ع) را برای آنها میخواند.[۲۹]
بیعت کوفیان با مسلم
مسلم پس از اقامت در کوفه آغاز به گرفتن بیعت برای امام حسین(ع)کرد. دعوت به کتاب خدا، سنت رسول الله، جهاد با ظالمین، دفاع از مستضعفین، کمک به محرومین، تقسیم عادلانه بیت المال، یاری اهل بیت، صلح با کسانی که این افراد با او صلح کنند و جنگ با کسانی که اینها با او بجنگند، سخن و فعل اهل بیت را گوش دادن و بر خلاف آن عمل نکردن، از شرایط این بیعت بود.[۳۰]
در کوفه ۱۲ هزار نفر بامسلم بن عقیل به نمایندگی از امام حسین(ع) بیعت کردند و برای همراهی امام اعلام آمادگی کردند.[۳۱] برخی تعداد بیعت کنندگان را ۱۸ هزار نفر[۳۲] و برخی بیش از ۳۰ هزار نفر[۳۳] نیز نوشتهاند. برخی از تاریخ پژوهان با تحلیل وقایعی که در ادامه حضور مسلم در کوفه روی داد (از جمله غلبه آسان و بیدردسر عبیدالله بن زیاد بر این شهر و شکست قیام مسلم) تعداد واقعی بیعت کنندگان با مسلم بن عقیل را بسیار کمتر از آنچه در منابع نقل شده دانستهاند.[۳۴] برخی دیگر نیز با تخمین جمعیت آن زمان شهر کوفه بر اساس روایات تاریخی، مردان جنگی شهر کوفه را بیش از ۶۰ هزار نفر دانستهاند که بر این اساس، تعداد بیعت کنندگان با مسلم، تنها یک سوم جمعیت جنگجوی کوفه بودهاند.[۳۵] به همین جهت در تحلیل شرایط حرکت امام به کوفه، لازم است به این نکته توجه شود مردمی که در کوفه با مسلم بیعت نکرده بودند، همگی از مخالفان امام یا دوستداران امویان نبودهاند بلکه عده کثیری از شرکت در این منازعه کناره گرفته بودند؛ از این رو همین تعداد بیعت کنندگان برای برپایی قیامی در کوفه کافی بود و با اتکا به همین موضوع بود که امام حسین(ع) با دریافت نامه مسلم، رهسپار کوفه شد.[۳۶]
مسلم بن عقیل نامهای به امام حسین(ع) نوشت و تعداد زیاد بیعت کنندگان را تایید کرد و امام را به کوفه دعوت کرد.[۳۷] متن نامه مسلم به امام حسین(ع) در منابع، با اختلاف نقل شده است. بر این اساس، ۱۲ هزار،[۳۸] ۱۸ هزار[۳۹] و حتی در برخی نیز به آمادگی تمام مردم کوفه در نامه وی اشاره شده است.[۴۰]
در مورد دیگر آمارها ر.ک: واقعه عاشورا (از نگاه آمار)#در کوفه
ورود عبیدالله بن زیاد به کوفه
هنگام ورود مسلم به کوفه، حاکم این شهر نعمان بن بشیر بود که منابع تاریخی او را فردی نرم خو و صلح طلب معرفی کردهاند.[۴۱] بر اساس برخی روایات نعمان دل خوشی از یزید نداشت.[۴۲] هنگامی که خبر بیعت مردم با مسلم بن عقیل در کوفه پیچید، نعمان بن بشیر، مردم را جمع کرد و آنان را به دوری از تفرقه توصیه کرد اما گفت تا کسی با من پیکار نکند، با او نخواهم جنگید. هنگامی که طرفداران حکومت اموی به این روش نعمان اعتراض کردند و او را ضعیف خواندند، او گفت برای من این خوشتر از آن است که قوی باشم اما از فرمان خدا سرپیچی کنم.[۴۳] طرفداران و عاملان یزید، از جمله عمر بن سعد بن ابی وقاص و محمد بن اشعث کندی نامهای به یزید نوشتند و به او گزارش دادند که اگر کوفه را میخواهی، شتاب کن که حاکم فعلی کوفه، نعمان بن بشیر، ضعیف است یا خود را به ناتوانی زده است.[۴۴] به همین جهت یزید، عبیدالله بن زیاد را که در آن هنگام حاکم بصره بود، به حکومت کوفه نیز منصوب کرد.[۴۵] بنا بر قول مورخین معاویه ضمن وصیتی که نزد غلام او بود و بعدها به یزید داده شد، ابن زیاد را برای مقابله با شورش احتمالی تعیین کرده بود.[۴۶]
نوشتار اصلی: عبیدالله بن زیاد
عبیدالله بن زیاد و نیز پدرش زیاد بن ابیه سابقه خشنی نزد مردم داشتند. خلفای پیشین غالبا برای سرکوب برخی شورشها از این خاندان استفاده می کردند. پیش از این عبیدالله شورش خوارج را در بصره به نحو بسیار خشونت بار و شگفتآوری سرکوب کرده بود.[۴۷] با ورود او به کوفه به نظر می رسد که اوضاع به ناگه علیه مسلم بن عقیل برگشت و بسیاری از مردم کوفه که قصد قیام علیه حکومت یزید را داشتند، از ترس جان، پراکنده شدند.[نیازمند منبع]
عبیدالله پس از ورود به کوفه به جستجوی پیوند یافتگان با مسلم بن عقیل پرداخت و سران قبایل را تهدید کرد که نام و نشان بیعت کنندگان از قبیله خود را در اختیار او قرار دهند و یا متعهد شوند که کسی از قبیله ایشان، مخالفت امویان نخواهد کرد وگرنه خونشان را خواهد ریخت و اموالشان را مصادره خواهد کرد.[۴۸]
با آمدن عبیدالله بن زیاد به کوفه، و پخش خبر تهدیدها و اقدامات او، فضای کوفه نا امن شده بود و مسلم بن عقیل برای حفظ امنیت خود، از خانه مختار خارج شد و به خانه هانی بن عروه از بزرگان کوفه رفت و از او خواست تا به او پناه دهد.[۴۹] هانی بن عروه با اینکه از خطر پذیرش این مسئولیت نگران بود، به مسلم پناه داد و از آن پس، شیعیان برای دیدار با مسلم به خانه هانی میرفتند.[۵۰]
نقشه قتل عبیدالله بن زیاد
بنابر گزارشی که در بیشتر منابع تاریخی نقل شده، روزی عبیدالله بن زیاد برای عیادت شریک بن الاعور حارثی که از شیعیان امام علی(ع) بود و با عبیدالله دوستی داشت و در بستر بیماری در خانه هانی به سر میبرد به خانه هانی آمد. پیش از آمدن او، به پیشنهاد شریک بن اعور قرار شد مسلم در جایی پنهان شود و در زمان مناسب عبیدالله بن زیاد را به قتل رساند. هنگامی که ابن زیاد به خانه هانی آمد، مسلم بن عقیل از کشتن او امتناع کرد و دلیل امنتاع خود را نارضایتی هانی بن عروه که دوست نداشت ابن زیاد در خانهاش کشته شود و نیز حدیثی از پیامبر(ص) عنوان کرد که از کشتن به شکل غافلگیرانه منع فرمودهاند.[۵۱]
برخی پژوهشگران معاصر با بررسی گزارشهای مربوط به این واقعه، در صحت آن تردید کرده[۵۲] و برخی دیگر آن را به کلی ساختگی و بیپایه دانستهاند.[۵۳]
دستگیری هانی و قیام مسلم
ارتباط مسلم با شیعیان مخفیانه بود، اما عبیدالله بن زیاد با گماردن جاسوسی به نام معقل که خود را از طرفداران مسلم بن عقیل و علاقهمند به دیدار او نشان میداد از مخفیگاه مسلم، آگاه شد.[۵۴] بعد از اینکه عبیدالله بن زیاد از مخفیگاه مسلم آگاه شد، هانی بن عروة را به قصر فراخواند و از او خواست مسلم را به وی تحویل دهد. چون هانی زیر بار چنین کاری نرفت بازداشت شد. هنگامی که خبر دستگیری هانی به مسلم رسید، مسلم از پیروان خود خواست قیام کنند، بنابر روایات منابع تاریخی حدود ۴۰۰۰ نفر با شعار یا منصور امت فراهم شدند.[۵۵] در نیروهایی که مسلم فراهم آورده بود، عبدالرحمن بن کریز فرمانده کندیان، مسلم بن عوسجه فرمانده مذحجیان، ابی ثمامه صیداوی فرمانده تمیم و همدان و عباس بن جعده بن هبیره فرمانده قریش و انصار بودند.[۵۶] قیام کنندگان به سوی قصر حکومت راه افتادند و آن را محاصره کردند، داخل قصر تنها ۵۰ تن از محافظان عبیدالله و نزدیکان وی حضور داشتند.[۵۷]
در این هنگام عبیدالله بن زیاد از بعضی از بزرگان کوفه که کنارش بودند مانند محمد بن اشعث، کثیر بن شهاب حارثی، شبث بن ربعی، قعقاع بن شور، حجار بن ابجر و شمر بن ذی الجوشن خواست که به میان جمعیت ر
آخرین اخبار
> امام جمعه شهرستان رباط کریم : ملت قدرشناس ایران قدر ایثار و فداکاری نیروهای مسلح و ارتشیان غیرتمند ر
> امام جمعه شهرستان رباط کریم:در جلسات انجمن اولیا و مربیان از کارشناسان زبده استفاده شود
> امام جمعه شهرستان رباط کریم: عملیات «وعده صادق» سیلی محکم ایران به اسراییل و آمریکا بود
> امام جمعه شهرستان رباط کریم:همه تلاش کنیم آنچه که در طول یک ماه رمضان به دست آوردهایم از دست ندهیم
> امام جمعه شهرستان رباط کریم: شورای زکات شهرستان ، مسئول جمع آوری زکات فطریه است
> جلسه شهرستانی هماهنگی مراسم نماز با شکوه عید سعید فطر برگزار شد
> قدس ۱۴۰۳ / راهپیمایی روز جهانی قدس در شهرستان رباط کریم
خطبه ها
> امام جمعه شهرستان رباط کریم:امروز دست آمریکا به خون مردم بیگناه غزه آلوده است
> اسرائیل به آخر خط رسیده و حمله به ساختمان کنسولی ایران در سوریه آخرین دست و پا زدن اوست
> یکی از الزامات تحقق شعار سال، اصلاح سیاستهای ارزی و ثبات در بازار ارز توسط دولت است
> امام جمعه شهرستان رباط کریم:مدیران با تلاش مضاعف در جهت تحقق شعار سال حرکت کنند
> کاری نو و زیبا در نماز جمعه شهرستان رباط کریم/ اهدای گل به نمازگزاران جمعه
> امام جمعه شهرستان رباط کریم؛امروز حل مشکلات اقتصادی و معیشتی مردم در اولویت اول قرار دارد
> باید خیانتهای سران و دولتهای اسلامی به ملت فلسطین با مستندات بیان شود
آخرین مطالب
> بقا بر تقلید میت 21/3/97
> تفسیر سوره ی فلق(بخش اول)
> عدول از مجتهدی به مجتهد دیگر 12/3/97
> مختصری درباره ولادت حضرت زینب سلام الله علیها3/11/96
> راههای اثبات اجتهاد، اعلمیت و به دست آوردن فتوا 1/11/96
> بخش دوم تفسیر سوره ی ناس(تفسیر نور)
> بخش اول تفسیر سوره ی ناس(تفسیر نور)
پیوندها
پیام رسان تلگرام « دفتر امام جمعه رباط کریم »
پایگاه اطلاع رسانی رهبر انقلاب
ستاد نماز جمعه رباط كريم
سایت دفتر نمایندگی شورای سیاستگذاری ائمه جمعه در استان تهران
شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی